A pianist goes to the Opera

Αυτό το άλμπουμ – CD αποτελείται από διάσημες αλλά και σπάνιες, μα σε κάθε περίπτωση εντυπωσιακές και δεξιοτεχνικές μεταγραφές για σόλο πιάνο (“Grand Fantaisies de concert”), σημαντικών πιανιστών – συνθετών του 19ου αιώνα όπως ο Hummel, ο Liszt, ο Raff, ο Thalberg & ο Smith. Πρόκειται για μεταγραφές-φαντασίες επάνω σε γνωστά & αγαπητά μουσικά θέματα από όπερες των Mozart, Verdi, Bellini, Wagner & Bizet. Αφορούν τις όπερες “Ballo in mashera”, “Le nozze di Figaro”, “Les vêpres siciliennes”, “Rigoletto”, “Norma”, “La Traviata”, “The flying Dutchman”, “Carmen”, με αποκορύφωμα την υπερβατική “Tannhäuser Overture”, που αποτελεί μια από τις πιο απαιτητικές μεταγραφές του πιανιστικού ρεπερτορίου.

Η παράδοση των μεταγραφών από δεξιοτέχνες πιανίστες ή και συνθέτες συνεχίζεται ως τις μέρες μας και αποτελεί έναν σημαντικό τομέα εξέλιξης της πιανιστικής Τέχνης. Ίσως είναι μια μορφή “jazz” της κλασικής μουσικής, όπου πολλές φορές τα όρια γίνονται δυσδιάκριτα μεταξύ του αρχικού συνθέτη, του δεξιοτέχνη πιανίστα-μεταγραφέα και του πιανίστα-ερμηνευτή. Σε κάθε περίπτωση, πρόκειται για ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον ρεπερτόριο που αξίζει να ακούγεται και να μην περιπέσει σε ιστορική λήθη. Εκτός βέβαια από το πολύπλευρο ενδιαφέρον που έχει το άλμπουμ αυτό, τόσο ιστορικά, όσο συνθετικά & πιανιστικά, αποτελείται από εξαιρετική μουσική που λατρεύω! Ελπίζω να το ευχαριστηθείτε όσο και εγώ! Καλή σας ακρόαση!

1. “Un Ballo in Maschera” op.10, Fantaisie brillante (4:53)
Giuseppe Verdi (1813 – 1901) / Sydney Smith (1839 – 1889)
Για αρχή, σας προσκαλώ στον “χορό μεταμφιεσμένων”, του G. Verdi! Η όπερα που χαρακτηρίστηκε ως η πιο “οπερατική” και “Σαιξπηρική” όπερα του Verdi, με την ανάμιξη σκοταδιού & φωτός, τραγωδίας & κωμωδίας μέσα από μια ιστορία αγάπης.

2. Fantasina op.124 on Mozart’s “Non piu andrai” (5:50)
Wolfgang Amadeus Mozart (1756 – 1791) / Johann Nepomuk Hummel (1778 – 1837)
Le Nozze di Figaro Αααχ… πως τα φέρνει έτσι η ζωή… από τα χρυσοποίκιλτα παλάτια, τους χορούς & τους έρωτες ξαφνικά μπορεί να οδεύεις προς τον πολέμο! “Non piu andrai, farfallone amoroso” τραγουδά ο Φίγκαρο, στους “Γάμους του”, του W. A. Mozart, απευθυνόμενος στον Κερουμπίνο, λέγοντας του πως δε θα μπορεί πια να ερωτοτροπεί με όμορφες κυρίες, προετοιμάζοντας τον για να καταταγεί στο στρατό.

3. “Sicilienne” op.81 no.1 Air Favori de l’Opera “Les vêpres siciliennes”
G. Verdi (1813-1901) / Joachim Raff (1822-1882)
Μια “επαναστατική” όπερα, που ξεχωρίζει για τη μελωδική μουσική και τους ποιητικούς διαλόγους της. Η υπόθεσή της εκτυλίσσεται στην υπό γαλλική κατοχή Σικελία το 1282 μ.Χ. και σκιαγραφεί το πως μέσα από τραγικές συγκρούσεις, όπως αυτή του πατέρα με τον γιο & με τον εχθρό – κατακτητή, ένας άνθρωπος που αγαπά την πατρίδα του, μπορεί να οδηγηθεί σε απίστευτα αδιέξοδα.

4. “Rigoletto” op.122 Fantaisie brillante
Giuseppe Verdi (1813 – 1901) / Sydney Smith (1839 – 1889)
H όπερα που ο δημιουργός της, είχε πιο κοντά στην καρδιά του απ’όλες! Άλλη μια Σαιξπηρική υπόθεση που ξετυλίγεται μέσα από πάθη, αδυναμίες, έρωτες, κατάρες και εκδίκηση… μέσα από υπέροχες μελωδίες όπως το “Questa o quella”, το “La donna è mobile” (Η γυναίκα είναι άστατη!) και το “Bella figlia dell’amore” (Όμορφο κορίτσι της αγάπης).

5. “Casta Diva”, from op.70 “L’art du chant appliqué au piano” (6:52)
Vincenzo Bellini (1801 – 1835) / Sigismond Thalberg (1812 – 1871)
Από το άλμπουμ αυτό δεν θα μπορούσε να λείπει βεβαίως μια Θεά! Από την όπερα Norma του V. Bellini, είναι η προσευχή της παραστρατημένης πρωθιέρειας Νόρμα στην Αγνή Θεά (Casta Diva). Μια προσευχή, την οποία αποθέωσε η μία και μοναδική Μαρία Κάλλας, συνδέοντας για πάντα το όνομα της με αυτήν την μουσική! (Ελάχιστος φόρος τιμής …).

6. “La Traviata” op.103 Fantaisie brillante (9:00)
Giuseppe Verdi (1813 – 1901) / Sydney Smith (1839 – 1889)
Δεν είναι άλλη από την “παραστρατημένη” του Verdi, ίσως η δημοφιλέστερη όπερα όλων των εποχών. Η υπόθεση του έργου δεν είναι άλλη, από μια παράφραση του κλασικού, παγκοσμίου φήμης δράματος του Α. Δουμά “Η Κυρία με τας καμελίας”. Ένας ύμνος στις … ανεξέλενκτες χαρές τις ζωής, που δεν έρχονται όμως χωρίς κόστος … Η αιώνια Βιολέττα τραγουδά “Θα μείνω για πάντα ελεύθερη, πηγαίνοντας από τη μια χαρά στην άλλη, θέλω η ζωή μου να είναι γεμάτη με απολαύσεις κάθε μέρα!” .

7. “Ballad” from “The flying Dutchman” S.441 (5:27)
Richard Wagner (1813 – 1883) / Franz Liszt (1811 – 1886)
Mία απίστευτη μυθολογία για μια κατάρα που καταδίκασε το πλοίο “Ιπτάμενος Ολλανδός” να πλέει στις θάλασσες μέχρι την ημέρα της Δευτέρας Παρουσίας και την δύναμη της Αγάπης ενάντια σε κάθε τι το σκοτεινό …

8. “Tannhäuser” Overture, S.442 (16:29)
Richard Wagner (1813 – 1883) / Franz Liszt (1811 – 1886)
H ιστορία του ομώνυμου ευγενούς Ιππότη που βρίσκεται μεταξύ ενός κόσμου αχαλίνωτων ηθών & σωματικών απολαύσεων και ενός κόσμου αγνής χριστιανικής αγάπης & εγκράτειας.

9. “Carmen” op.200b Fantaisie de concert sur l’opera de Bizet (12:34)
Georges Bizet (1838 – 1875) / Sydney Smith (1839 – 1889)
H ιστορία της καταστροφής ενός απλού στρατιώτη που σαγηνεύεται από τα παραπλανητικά νάζια μιας φλογερής τσιγγάνας. Η ζωή των εξαθλιωμένων, της ανηθικότητας και της ανομίας, καθώς και το τραγικό τέλος της Κάρμεν. Μια όπερα που έχει εξυμνηθεί για τις μελωδίες, την αρμονία, την ατμόσφαιρα καθώς και την επιδεξιότητα με την οποία ο Bizet απέδωσε μουσικά τα συναισθήματα των χαρακτήρων του.

10. “La Danza” Tarantella Napolitana de Rossini op.104 (2:23)
Gioachino Rossini (1792 – 1868) / Sydney Smith (1839 – 1889)
Ένα από τα πιο δημοφιλή τραγούδια του Rossini, το όγδοο της συλλογής “Μουσικές βραδιές” (“Les soirées musicales” (1830 – 1835). Mamma mia, Mamma mia, La la ra la ra la ra la la ra la!!!

Οι πιανίστες – μεταγραφείς

Sydney Smith (1839 – 1889)
Ο Smith ήταν ένας από τους σημαντικότερους πιανίστες & συνθέτες της Βικτοριανής Αγγλίας. Είχε σπουδάσει πιάνο με τον μεγάλο Moscheles, τσέλο με τον Grützmacher και σύνθεση με τον Rietz. Από το 1859 και μετά έζησε στο Λονδίνο όπου συνέθεσε και μετέγραψε περίπου 400 έργα για πιάνο. Εκτός από τις δικές του συνθέσεις και μεταγραφές, εξέδωσε επίσης αρκετά έργα με τα ψευδώνυμα “Paul Beaumont” και “Victor Delacour”. Ο Smith απέκτησε μια τρομερή φήμη τόσο ως σολίστ όσο και σαν καθηγητής πιάνου στην Αγγλία, την Αμερική την Ευρώπη και την Αυστραλία. Η διασημότητα του ήταν τόσο μεγάλη, ώστε κάποιος απατεώνας τον υποδυόταν για χρόνια, μέχρι το 1872 όπου και η απάτη σε βάρος του Smith αποκαλύφθηκε. Στην εποχή του, οι μεταγραφές του από όπερες ήταν ιδιαίτερα δημοφιλείς και είχαν τεράστια εμπορική επιτυχία πουλώντας χιλιάδες αντίτυπα. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του πέρασε πολλές δυσκολίες, με θανάτους παιδιών του και μελών της οικογενείας του, που τον καταρράκωσαν και τον άφησαν πάμφτωχο. Έφυγε από την ζωή 3 Μαρτίου 1889 και ενταφιάστηκε στο Kensal, με τον τάφο του να φέρει μόνο έναν ανώνυμο σταυρό… Το στυλ γραφής του Smith ήταν αντικείμενο πολλών αρνητικών κριτικών στην εποχή του, παρά την επιτυχία του και τον κατηγορούσαν για “το μέγιστο του εντυπωσιασμού, με την λιγότερη προσπάθεια”. Σε αντίθεση με άλλους συνθέτες-πιανίστες, ο Smith δεν κατέφευγε σε μια ακατανόητη περιπλοκότητα με ατελείωτες νότες, αλλά προσπαθούσε να επιτύχει εντυπωσιακά αποτελέσματα με τα πιο λιτά μουσικά μέσα. Μπορεί τα έργα του να μην είναι τα πιο περίπλοκα που έχουν γραφτεί, αλλά το να θεωρούνται συνολικά ανάξια, είναι σίγουρα υπερβολικό. Τα έργα του, έχουν μέχρι και σήμερα, την δύναμη να συγκινούν και να ψυχαγωγούν. Σίγουρα αξίζουν μια φρέσκια προσέγγιση.

Johann Nepomuk Hummel (1778 – 1837)
Αυστριακός συνθέτης και βιρτουόζος πιανίστας. Η μουσική του αντανακλά τη μετάβαση από την Κλασική στη Ρομαντική περίοδο. Γεννήθηκε στο Pressburg (σημερινή Bratislava) το 1778 σε μια μουσική οικογένεια. Ήταν παιδί-θαύμα και μαθήτευσε με τον Haydn και τον Mozart, ενώ υπήρξε αντίπαλος αλλά… και φίλος με τον Beethoven. Ήδη από την εφηβεία του ήταν ο κορυφαίος δεξιοτέχνης στη Βιέννη. Η μουσική του -κάθε είδους- ήταν πολύ δημοφιλής στην Ευρώπη, αλλά μετά τον θάνατο του, οι δεξιοτέχνες Liszt & Paganini ήταν πλέον η μόδα. Η μουσική του Hummel σιγά σιγά ξεχάστηκε έως το 1958, όταν το κονσέρτο του για τρομπέτα ανακαλύφθηκε εκ νέου. Ηχογραφήσεις έργων του -ενώ πολλές άγνωστες παρτιτούρες του ακόμα μαραζώνουν σε μουσεία-, αποκαλύπτουν έναν υπέροχο, ιδιαίτερα προσιτό συνθέτη από τη σημαντικότερη περίοδο της κλασικής μουσικής. Στις φαντασίες του χρησιμοποιεί μουσική άλλων συνθετών συνήθως από όπερες. Σε αυτές μπορούμε να ακούσουμε “ελαφρά” μουσική από τις αρχές του 19ου αιώνα που σπανίζει ως άκουσμα στις μέρες μας. Hummel – μια μουσική απόλαυση πάντοτε!

Joachim Raff (1822 – 1882)
Γερμανο-ελβετός συνθέτης, δάσκαλος και πιανίστας. Ήταν σε μεγάλο βαθμό αυτοδίδακτος, μελετώντας μουσική, ενώ εργαζόταν ως δάσκαλος στο Schmerikon, στο Schwyz και στο Rapperswil. Έστειλε μερικές από τις συνθέσεις του για πιάνο στον Mendelssohn, ο οποίος τις συνέστησε στον εκδοτικό οίκο Breitkopf & Hartel για δημοσίευση και δημοσιεύθηκαν το 1844. Οι συνθέσεις του Raff έλαβαν θετική κριτική στο περιοδικό του Schumann (“Neue Zeitschrift für Musik”), ο οποίος και τον ώθησε να πάει στη Ζυρίχη και να ασχοληθεί πλήρως με την σύνθεση. Το 1845, ο Raff πήγε στη Βασιλεία για να ακούσει τον Liszt να παίζει πιάνο. Μετά από μια περίοδο στη Στουτγάρδη, όπου έγινε φίλος με τον Hans von Bülow, εργάστηκε ως βοηθός του Liszt στη Βαϊμάρη τα χρόνια 1850 – 1853. Από το 1878, ήταν ο πρώτος διευθυντής του Hoch Conservatory στη Φρανκφούρτη, μια θέση που διατήρησε μέχρι το θάνατο του.

Sigismond Thalberg (1812 – 1871)
Ο Thalberg ήταν ένας από τους πιο διάσημους και επιτυχημένους πιανίστες-συνθέτες του 19ου αιώνα. Γεννήθηκε στο Pâquis κοντά Γενεύη (Ελβετία) 8/1/1812 και σπούδασε πιάνο (όπως και ο Smith) με τον Moscheles. Ο Moscheles, σύμφωνα με ένα γράμμα του προς τον Mendelssohn, είχε την εντύπωση πως ο Thalberg όταν πήγε σε αυτόν, είχε ήδη κατακτήσει ένα τόσο υψηλό επίπεδο, ώστε δεν χρειαζόταν επιπλέον βοήθεια για να γίνει ένας μεγάλος καλλιτέχνης. Το ντεπούτο του στο Conservatoire, την 31/1/1836 σχολίασε με ενθουσιασμό ο Hector Berlioz: “Ο Moscheles, ο Kalkbrenner, ο Chopin, ο Liszt και ο Herz είναι και πάντα θα είναι για μένα πολύ μεγάλοι καλλιτέχνες, αλλά ο Thalberg είναι ο δημιουργός μιας νέας Τέχνης την οποία δεν μπορώ να συγκρίνω με τίποτα πριν από αυτόν… Ο Thalberg δεν είναι μόνο ένας από τους καλύτερους πιανίστες στον κόσμο, είναι επίσης ένας ιδιαίτερα ικανός συνθέτης”. Κατά τις δεκαετίες του 1830 και του 1840 το στυλ του Thalberg ήταν μια κυρίαρχη δύναμη του Ευρωπαϊκού πιάνου. Ήταν πολύ “της μόδας” και τον μιμήθηκαν πολλοί άλλοι πιανίστες. Το 1852, ο Wilhelm von Lenz έγραψε: “Το παίξιμο του πιάνου σήμερα, για να πούμε την αλήθεια, αποτελείται μόνο από απλό Thalberg, τροποποιημένο Thalberg και υπερβολικό Thalberg! Ξύστε οτιδήποτε έχει γραφτεί για πιάνο και θα βρείτε τον Thalberg”.

Franz Liszt (1811 – 1886)
Η φήμη του Liszt ως ο υπέρτατος πιανίστας του 19ου αιώνα και ενδεχομένως όλων των εποχών, έχει επισκιάσει πολλά άλλα επιτεύγματά του. Είναι λιγότερο γνωστό, για παράδειγμα, πως ο Liszt υπερασπίστηκε σθεναρά τη μουσική άλλων συνθετών και μετέγραψε έργα τους για πιάνο. Ανάμεσα στην τεράστια παραγωγή του σε αυτόν τον τομέα, ανήκει και η αξιοσημείωτη μεταγραφή της ουβερτούρας του “Tannhäuser” του Βάγκνερ. Μία από τις πρώτες σημαντικές εμφανίσεις του Λιστ ως μαέστρου, πραγματοποιήθηκε στη Βαϊμάρη τον Φεβρουάριο του 1849 όταν παρουσίασε την όπερα Tannhäuser. Ακριβώς πριν από αυτό, προς το τέλος του 1848, έγραψε την λαμπρή παράφραση κονσέρτου της ουβερτούρας, σημειώνοντας πως: “πιστεύω πως θα βρω μερικούς πιανίστες, ικανούς να ανταπεξέλθουν με τις τεχνικές δυσκολίες του έργου”. Από την πλευρά του, ο Wagner ήταν κατευχαριστημένος με το ενδιαφέρον του Liszt για το κομμάτι και τον ενημέρωσε, ίσως με μια ιδέα κολακείας, ότι η μεταγραφή του “ήταν σαν ένα υπέροχο όνειρο που έγινε πραγματικότητα”. Το έργο του Liszt δημοσιεύθηκε το 1849, ακολουθεί την αρχική μορφή της ουβερτούρας (του 1845) και διαφέρει από την αναθεωρημένη ορχηστρική έκδοση (των Παρισίων, όπως λέγεται), που συνήθως ερμηνεύεται σήμερα.

Δημήτρης Ανούσης

A pianist goes to the opera | Dimitris Anousis | Classical, piano solo, opera |
© ® ℗ 2016 AN ART ARTISTRY RECORDS AAAR 003